UNESCO Dünya Miras Listesi

UNESCO Dünya Miras Listesi

UNESCO Dünya Mirası Listesi, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından dünya çapında benzersiz kültürel ve doğal değerlere sahip alanların tanınması ve korunması için oluşturulmuş bir listedir. Bu listedeki alanlar, insanlığın ortak mirası olarak kabul edilir ve uluslararası öneme sahip kültürel veya doğal özelliklere sahip olmaları gerekmektedir.
UNESCO Dünya Mirası Listesi, 1972 yılında kabul edilen UNESCO Dünya Mirası Sözleşmesi ile oluşturulmuştur. Sözleşme, dünya genelindeki tarihi ve doğal mirasın korunması, gelecek nesillere aktarılması ve farkındalığın artırılması amacıyla hazırlanmıştır. Sözleşme, üye ülkelerin, listeye dahil etmek için önerdikleri alanları belirli kriterlere göre değerlendirmeyi ve korumayı taahhüt etmelerini sağlamaktadır.
Türkiye, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde önemli bir yere sahiptir. Türkiye'de 2021 itibarıyla 19 adet dünya mirası alanı bulunmaktadır. Bu alanlar hem kültürel hem de doğal miras alanlarını kapsamaktadır. Türkiye'deki dünya mirası alanları:

1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas) 1985 
2. İstanbul'un Tarihi Alanları (İstanbul) 1985 
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (Nevşehir) 1985 (Karma Miras Alanı) 
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (Çorum) 1986 
5. Nemrut Dağı (Adıyaman) 1987 
6. Hieropolis-Pamukkale (Denizli) 1988 (Karma Miras Alanı) 
7. Xanthos-Letoon (Antalya-Muğla) 1988 
8. Safranbolu Şehri (Karabük) 1994 
9. Truva Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 1998 
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne) 2011 
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (Konya) 2012 
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (Bursa) 2014 
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (İzmir) 2014 
14. Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (Diyarbakır) 2015 
15. Efes (İzmir) 2015 
16. Ani Arkeolojik Alanı (Kars) 2016 
17. Aphrodisias (Aydın) 2017 
18. Göbekli Tepe (Şanlıurfa) 2018
19. Arslantepe Höyüğü (Malatya) 2021 

UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi

UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi, UNESCO'ya üye ülkeler tarafından önerilen ve henüz Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilmemiş olan alanları kapsayan bir listedir. Bu geçici liste, önerilen alanların değerlendirilmesi ve gelecekte Dünya Mirası Listesi'ne eklenme potansiyeline sahip olup olmadığının belirlenmesi amacıyla oluşturulmuştur.

Dünya Geçici Miras Listesi, potansiyel Dünya Mirası alanlarının tanınması ve korunmasının teşvik edilmesini amaçlar. Bu listedeki alanlar, benzersiz kültürel veya doğal değerlere sahip olmaları ve Dünya Mirası Listesi kriterlerini karşılamaları gerekmektedir. Geçici listede yer alan alanlar, gelecek dönemlerde daha fazla araştırma, koruma ve yönetim çalışmalarının yapılmasını sağlamak amacıyla aday olarak kabul edilir.

UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi, Dünya Mirası Sözleşmesi kapsamında oluşturulmuştur ve Dünya Mirası Listesi'nde yer alan alanlara ek olarak potansiyel miras alanlarının önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Bu listedeki alanlar, gelecekte Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilebilirler, ancak öneren ülkenin daha fazla araştırma ve koruma çabası gerekmektedir.

Türkiye, UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi'nde şu anda aşağıdaki alanlara sahiptir:

1.    Karain Mağarası (Antalya) 1994
2.    Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
3.    Alahan Manastırı (Mersin) 2000
4.    Alanya (Antalya) 2000
5.    Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
6.    İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
7.    Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
8.    Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
9.    Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı 2000
10.    St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
11.    St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
12.    Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
13.    Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
14.    Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
15.    Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
16.    Eşrefoğlu Camii (Konya) 2011
17.    Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
18.    Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
19.    Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
20.    Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
21.    Gordion (Ankara) 2012
22.    Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
23.    Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
24.    Niğde'nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
25.    Mamure Kalesi (Mersin) 2012
26.    Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
27.    Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
28.    Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
29.    Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
30.    Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
31.    Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
32.    Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
33.    Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
34.    Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
35.    Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
36.    Kültepe - Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
37.    Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
38.    Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
39.    İznik (Bursa) 2014
40.    Mahmutbey Camii (Kastamonu) 2014
41.    Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
42.    Vespasianus - Titus Tüneli (Hatay) 2014
43.    Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
44.    Akdamar Kilisesi (Van) 2015
45.    Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
46.    Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
47.    Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
48.    Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
49.    Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
50.    Uzunköprü (Edirne) 2015
51.    İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
52.    Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
53.    Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
54.    Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir) 2016
55.    Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
56.    Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
57.    Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
58.    Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
59.    Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
60.    Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
61.    Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
62.    Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
63.    Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
64.    İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
65.    Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
66.    Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
67.    Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
68.    Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
69.    Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
70.    Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
71.    Anadolu'daki Ahşap Çatılı ve Ahşap Taşıyıcılı Camiiler (Konya-Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir-Sivrihisar Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii) 2018
72.    İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
73.    Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
74.    Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
75.    Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
76.    Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
77.    Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021

Karma (Doğal ve Kültürel) Miraslar:

78. Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
79. Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
80. Kekova (Antalya) 2000
81. Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021 

Doğal Miras:

 82. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara-Konya-Aksaray) 2013
 83. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
 84. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019

Bu alanlar, Türkiye'nin durumunda Dünya Mirası Listesi'ne resmi olarak eklenme potansiyelleri bulunmaktadır. Potansiyel dünya mirası alanları olarak kabul edilmiş ve Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilme sürecinde olan alanlardır. 

Görsel 1: Efes Antik Kenti Hadrianus Tapınağı

Görsel 2: Ahlat Selçuklu Mezar Taşları

Görsel 3: Nemrut Dağı

Görsel 4: Anavarza Antik Kenti

Görsel 5: Hierapolis Antik Tiyatro

Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi ve Arkhe Kitap bölümlerini ziyaret etmeyi unutmayın.