Hititler ve Eski Anadolu Halklarında Mit, Efsane, Destan ve Masallar

İçerik, Köken, İlişki ve Kültürlerarası Etkileşimler

Ahmet Ünal

403 s, s/b resimler, Türkçe.

Mitler, ortak insan hafızasının binyıllar boyu yarattığı eşi benzeri olmayan yaşayan tarihin ta kendisidir. Mitsiz dünya mutsuz dünyadır söylemi kuru bir diyalektik olamaz; aksine miti olmayan ulusların kültürel; mit okumayan bireylerinse ruhsal fakirliğine ve kaçınılması olanaksız feci akıbetlerine işaret eder. Sadece bu olsa iyi de, mitsizlik ulus ve bireylere çok daha fazlasını kaybettirir. Miti olmayan uluslar iğreti zeminde otururlar, mülklerinin tapu senedi yok gibidir. Ulusları ulus yapan, yeni topraklar kazandıran, yeni uluslar ve devletler yaratan ve onları sürekli besleyen gene mitlerdir. Savaşların ve global ve kültürel kutuplaşmaların arkasında da mitlerin yattığı görülür. Dünyanın kaderini değiştirecek, insanlığı uzay çağına taşıyacak uygarlığın yaratıcısı Avrupa'yı doğuran, boğa kılığına girerek fettan kız „Avrupa"yı sırtında Girit'e kaçıran hovarda Zeus'un ta kendisidir. Benzersiz irfan ve ilham kaynağı olarak, edebiyattan sanata insan fantezi ve zevkini okşayan, bilimin her alanında benzersiz keşifler ve ölümsüz eserler yaratılmasına önayak olan, gene mitlerden başkası değildir. Mitler, destan yazılır gibi zorla yaratılamaz, nice trajik olay ve oluşumların omuzunda kendiliğinden oluşur. Eski Anadolu'nun kendisi orta halli sayılacak mit zengini olması yanında, Sümer-Babil uygarlığının eşiğinde olmasının avantajlarını kullandı. Burada yaşayan halklar oradan aldığı değerli eserleri kendi dağarcığındakilere ekleyince veya kendi zevk ve gereksinmelerine göre uyarlayınca dünya edebiyatında parmakla gösterilecek yeni eser ve mitler doğdu. Bu kitap, çivi yazısıyla yazılmış metinleri çıkış noktası alarak Hitit, Eski Anadolu ve onun ortak dünyası Kuzey Suriye mitleri üzerine yazdığım geniş kapsamlı araştırmaların bir bölümüdür. Bize kadar ulaşan ve binlerce yıl önce ölüp gitmiş insan ve toplumların başına gelenleri, uğraşılarını ve en önemlisi "kolektif arzu"larını sansür tanımayan canlı bir dille anlatan mitlerin hepsini de tüm yönleriyle tanıtır ve analizini yapar. Kökenleri kadar sonraki devirlere yaptığı etkileri de inceler. Konuları eksiksiz derleyip toparladığı ve sunduğu için bu şekliyle el kitabı olmaya ve ana kaynak olarak kullanılmaya adaydır. Mitlerin kendisi kadar, en başta, Tevrat hariç pagan kültür düşmanı tek tanrılı dinlerin elinde nasıl hışma uğradığı da mitografik araştırmaların bir parçasıdır. Okunması acıdır, aklı başında yazanı da okuyanı da öfkelendirir, ama gene de kitapta geniş yer ayrılmıştır. En başta Ullikummi destanı olmak üzere, burada ham madde olarak anlattığım mitlerin kalbur üstüne gelen en kayda değer kısımlarını temel alarak yazdığım ikinci kitap, tamamen mitolojik bir romandır ve her bakımdan hem şimdiye dek yazdıklarımdan hem de buradakinden çok farklıdır. Kendi türünün bir ilkidir. Benzersiz ve nefes kesen bir roman olarak okunacak, sizleri Taş Devri'nden Demir Devri'ne kadar Anadolu ve Yakın Doğu'nun en ücra köşelerine kadar götürecek, olmadık tanrı, insan, cin, şeytan, melek ve değişik coğrafyalarla tanıştıracak, hafızalarda uzun yıllar unutulmayacak derin izler bırakacaktır. Ahmet Ünal Münih Üniversitesi Eski Anadolu Dilleri ve Hititoloji Bölümü eski başkanı, Eski Anadolu ve Mezopotamya kültürleri ve Hititçe başta olmak üzere ölü diller uzmanıdır, tarihçidir, arkeologtur ve çok sayıda kazılara katılmıştır. Çok yönlü araştırmaları yanında sayısız inceleme gezileri sayesinde Anadolu'yu gerek modern ve gerekse eski tarihi, kültürleri, halkları ve coğrafyasıyla çok iyi tanır. Çok sayıda dilde basılmış çivi yazılı metin yayınları, sözlük, dilbilgisi, tarih, arkeoloji, kazı raporu, tarihî coğrafya, topografya, filoloji, dil ile arkeolojik veriler arasındaki ilişkiler, din tarihi, falcılık, büyücülük, edebiyat, mitoloji, leksikografik araştırmalar, sanat, kadının konumu, kraliçe Puduhepa, mutfak, müzik, dans, eğlence, at eğitimi, Oryantalizm ve kültür sömürüsü hakkında fazla sayıda önemli araştırma, kitap ve makalenin yazarıdır. Tarih, dilbilgisi ve sözlükler gibi eserlerinden pek çoğu el kitabı niteliğini taşır.

Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi ve Arkhe Kitap bölümlerini ziyaret etmeyi unutmayın.