171 0 comments
Zerzevan Kalesi'nde Gizli Ayinlere Katılanların Konakladığı Alan Keşfedildi
Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde bulunan Zerzevan Kalesi'nde, Mithras dinine ait 1900 yıllık yer altı tapınağında, gizli ayinlere katılanların konakladığı alan bulundu.
Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak kullanılan ve Demirölçek Mahallesi yakınlarında yer alan Zerzevan Kalesi, Diyarbakır'ın önemli turizm değerlerinden biri olarak biliniyor. Zerzevan Kalesi'nde, dünyanın bilinen son Mithras tapınağı da bulunuyor. Bilimsel kazılar, bu tarihi yapının daha da gün yüzüne çıkmasını sağlıyor.
UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alan Zerzevan Kalesi'nde, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Diyarbakır Müzesi, Çınar Kaymakamlığı ve Dicle Üniversitesi'nin katkılarıyla 2014 yılında başlatılan kazı çalışmaları halen devam ediyor.
Bugüne kadar yapılan kazılarda, 60 dönüm alan üzerinde yer alan 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntıları, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığabileceği yer altı sığınağı, konutlar ve gizli geçitler gibi birçok eser ortaya çıkarıldı. Ayrıca, milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın yayılmasıyla önemini kaybeden Mithras dinine ait yer altı tapınağı da gün ışığına çıkarıldı.
Bu yıl başlayan kazılarda ise, Mithras Tapınağı'na gizli dini tören ve ayinler için gelen davetlilerin konakladığı alan keşfedildi.
Dünyada bulunan Son Mithras Kutsal Alanı
Kazı Başkanı Doç. Dr. Aytaç Coşkun, Zerzevan Kalesi'nde 10 yıl önce kazı çalışmalarına başladıklarını ve bu yıl kalenin en önemli alanı olan Mithras kutsal bölgesinde çalışmalarını sürdürdüklerini belirtti. Mithras kutsal alanının 2017'de tesadüfen bulunduğunu ifade eden Coşkun, bu keşfin çok önemli olduğunu vurguladı.
"Bu, Roma İmparatorluğu'nun doğu sınırındaki ilk kutsal alan. Dünyada bulunan son Mithras kutsal alanı. Mithras, Roma İmparatorluğu'nun ezoterik ve gizemli inancıdır. Tören ve ayinleri gizlidir ve Zerzevan Kalesi'ndeki yer altı yapılarında gerçekleştirilirdi. Kazılar sırasında Roma İmparatorluğu'nun farklı yerlerinden gelen ve bu ezoterik inanca mensup Mithras'çıların kaldıkları yerleri bulduk. Bu alandaki kazıları sürdürüyoruz ve elde ettiğimiz bilgileri bilim dünyasına sunacağız," dedi.
Her Ülkeden Ziyaretçi Çekiyor
Daha önce Zerzevan Kalesi'nde Mithras inancına ait tapınak, yer altı yapısı ve anıtsal girişin bulunduğunu anımsatan Coşkun, Zerzevan Kalesi'nin en önemli yapısının Mithras kutsal alanı olduğuna dikkat çekti. Mithras inancı hakkında yazılı belge olmaması nedeniyle bu kazılarla önemli bilgilere ulaştıklarını belirtti.
"1900 yıllık Mithras kutsal alanında, Roma İmparatorluğu'nun farklı noktalarından gelerek gizli tören ve ayinlere katılan Mithras'çıların konakladıkları yerleri bulmanın heyecanını yaşıyoruz," diyen Coşkun, Zerzevan Kalesi'nde en çok merak edilen bu alandaki çalışmaları yoğunlaştırdıklarını belirtti. Coşkun, Amerika, İngiltere, İsviçre, Japonya ve Rusya gibi ülkelerden gelen ziyaretçilerin Mithras kutsal alanını görmeye geldiklerini ve bunun bölge turizmi açısından çok önemli olduğunu vurguladı.
Zerzevan Kalesi ve Mithras Tapınağı
Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak inşa edilen Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasında stratejik bir noktada yer alıyor. Kale, antik ticaret yolu üzerindeki konumuyla geniş bir alanı kontrol altında tutuyor ve Roma ile Sasani İmparatorlukları arasında büyük mücadelelere sahne olmuştur.
Asur dönemine (MÖ 882-611) kadar uzanan tarihi ile Zerzevan Kalesi, Roma döneminde MS 3. yüzyılda asıl askeri yerleşim olarak inşa edilmiştir ve 639 yılına kadar kesintisiz olarak kullanılmıştır. Zerzevan Kalesi'nin surları ve yapıları, Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarılmış ve bazıları yeniden inşa edilmiştir.
Kalenin kuzeyinde yer alan Mithras tapınağı, ana kaya oyularak yer altına inşa edilmiştir. Tapınağın doğu duvarında ana kayaya oyulmuş sütunlar ve büyük bir niş bulunmaktadır. "Mithras" güneş tanrısı olarak bilinir ve MS 2. ve 3. yüzyılda Roma İmparatorluğu'nda oldukça yaygınlaşmıştır. Ancak, MS 4. yüzyılda Hıristiyanlığın yayılmasıyla yasaklanmıştır.
Mithras inancı, Roma İmparatorluğu'nun egemen olduğu topraklarda, özellikle askerler, tüccarlar ve aristokratlar arasında yaygınlaşmış ve dinsel törenleri gizli olarak yer altı mağaralarında veya tapınaklarda gerçekleştirilmiştir. Bu dine sadece erkekler kabul edilmiş ve katılanlar yedi aşamadan geçmiştir.
Kaynak: AA
Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi