Efes Antik Kenti Celsus Kütüphanesi

Efes Antik Kenti Celsus Kütüphanesi

İzmir’in Selçuk ilçesinde bulunan Efes Antik Kenti içerisinde yer alan ve şüphesiz Efes’in en tanınmış yapıların biri olan Celsus Kütüphanesi, ünlü Romalı mimar Vitruoya tarafından tasarlanmıştır. Roma’nın Asya Eyaleti valisi ve Roma İmparatorluğu’nda güçlü bir senatör olan Celsus Polemeanus onuruna yapılmıştır. Yapının inşası devam ederken ölen Celsus Polemeanus yapının batı kanadında bir bölüme defnedilmiştir. 
Kütüphane, Efes Antik Kenti’nin merkezinde bulunan agoraya oldukça yakın bir konumdadır. İlk inşa edildiği dönemde kütüphanede yaklaşık 12.000 adet parşömen el yazması bulunduğu tahmin edilmektedir.
Yapının şüphesiz en etkileyici kısmı ön cephesidir. Dokuz basamaklı ve iki yanında heykel kaideleri bulunan bir merdivenle çıkılan cephede yer alan sütunların arasına yerleştirilmiş olan heykeller dikkat çekicidir. Sütunlar arasındaki kaidelerin üzerine yerleştirilmiş olan dört adet kadın heykeli Antik Dönem heykel sanatının etkileyici örnekleridir. Bu kadın heykelleri bilgi, bilgelik, zeka ve erdem olmak üzere Antik Çağ’da önem verilen kavramları simgeler. Bugün kütüphanenin ön cephesinde bulunan heykeller birer kopyadır ve orijinalleri Viyana’da bulunan Efes Müzesi’nde sergilenmektedir. 
İki katlı, tonozlu bir yapı olan Celsus Kütüphanesi’nin zemini ve duvarları renkli mermerlerde kaplanmıştı. Kütüphanenin iç duvarları boyunca bulunan kare nişler içerisinde el yazması rulolar saklanırdı.  
Celsus Kütüphanesi Roma Dönemi’nde vakıf olarak kurulan kütüphanelerin örneklerinden biridir. Kütüphanenin kaynaklardan yararlandırma ya da kaynakları ödünç verme sistemine dair yeterli bilgi sahibi olmasak da genel olarak Antik Yunan ve Roma kütüphanelerinde ödünç verme sisteminin uygulandığını biliyoruz. 
Yaklaşık 150 yıl boyunca amacına hizmet eden Celsus Kütüphanesi MS 3. Yüzyılda Got istilaları sırasında büyük hasar görmüş, ön cephesi tahrip olmuştur. Bu dönemden sonra hasar gören bölümleri tekrar inşa edilen kütüphane Orta Çağ’da büyük bir deprem sebebiyle hasar görmüş, önemli ölçüde yıkılmıştır. Hasar gören ve pek çok yere saçılan yıkıntılar 1970’li yıllarda başlayan arkeolojik kazılar ve restorasyon çalışmaları sonucunda düzenlenmiş, yapı özgününe uygun olarak tekrar inşa edilmiştir. 
2015 yılında Dünya Miras Komitesi 39. Dönem Toplantısı’nda Efes Antik Kenti ile birlikte Celsus Kütüphanesi de UNESCO Dünya Miras Listesi’ne dahil olmuştur.

Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi ve Arkhe Kitap bölümlerini ziyaret etmeyi unutmayın.