Aizanoi Antik Kenti

Aizanoi Antik Kenti

Aizanoi,  Kütahya ilinin Çavdarhisar ilçesinde bulunan antik bir kenttir. Penkalas Nehri’nin (Koca Çay) iki yanına kurulmuş, Zeus'un kızlarından su perisi Erato ile Arkadia kralı Arkas'ın oğlu Azan'ın kenti, Frigya'ya bağlı olarak yaşayan Aizanitis’lerin ana yerleşim merkezidir.

Yapılan arkeolojik çalışmalar ve elde edilen buluntular, Aizanoi'de yerleşimin MÖ 3. yüzyılda başladığını göstermektedir.

Hellenistik dönemde kent önce Bergama’ya daha sonra Bithynia’ya bağlıyken sonrasında Roma hakimiyetine girmiştir.

Aizanoi, Roma İmparatorluğu döneminde önemli bir yerleşim merkezi haline gelmiştir. Kentin Roma hakimiyetine geçişi MÖ 153 yılıdır. MS 2. – 3. yüzyıllarda kent, Roma İmparatorluğu'nun Anadolu'daki önemli kentlerinden biri haline gelmiş ve Roma İmparatoru Hadrianus döneminde büyük bir imar programına tabi tutulmuştur. Bu dönem aynı zamanda ketin en parlak dönemidir. Aizanoi, Roma İmparatorluğu'nun doğu bölgelerinde önemli bir ticaret merkezi ve askeri üs olarak hizmet vermiştir.

Zeus Tapınağı, Stadyum- Tiyatro Kompleksi ve Macellumu (Dünyanın Bilinen İlk Borsa Yapısı) 2 tane Roma Hamamı, Antik Baraj yapısı, Sütunlu caddesi, 2 tane Roma Köprüsü,  ile Roma Döneminin en önemli kentlerindendir. Bir tepe üzerine kurulmuş olan ve şehrin önemli dinsel yapısı olarak görülen Zeus Tapınağı dünyanın en iyi korunmuş Zeus tapınaklarından biridir.

Aizanoi'nin en önemli yapılarından bir diğeri ise Roma döneminde inşa edilen ve günümüze kadar büyük ölçüde korunarak gelen stadyum ve tiyatro kompleksidir. Tiyatro, 15.000 kişi kapasitesiyle Anadolu'nun en büyük antik tiyatrolarından biridir.  13.500 kişilik stadyum ile kompleks bir şekilde yapılmış olmasının antik dönemde Aizanoi dışında hiçbir örneği yoktur.

MS 2. yüzyıla tarihlenen macellum, dünyanın ilk borsalarından biridir. Macellum'un duvarlarında İmparator Diocletian'ın MS 301 yılında enflasyonla mücadele için tespit ettiği imparatorluk pazarlarında satılan malların fiyatlarının yer aldığı ve günümüze kadar oldukça iyi durumda korunmuş olan yazıtlar bulunmaktadır.

Aizanoi, Roma İmparatorluğu'nun MS 3. yüzyıldaki kriz dönemlerinden etkilenmiştir. İmparatorluğun iç karışıklıkları, ekonomik zorluklar ve istilalar nedeniyle kentte gerileme yaşanmıştır. Ancak Aizanoi, Bizans İmparatorluğu döneminde de önemli bir yerleşim merkezi olarak varlığını sürdürmüştür. Erken Bizans Dönemi’nde piskoposluk merkezi olmuş 7. yüzyıldan itibaren önemini yitirmiştir.

Tapınağın bulunduğu düzlük Orta Çağ’da bir hisara dönüştürülmüş, Selçuklu Dönemi’nde Çavdar Tatarları tarafından üs olarak kullanılmıştır. Bu sebeple Çavdarhisar adını almıştır. Orta Çağ boyunca, Aizanoi'nin önemi azalmış ve kent terk edilmiştir.

 Arkeolojik kalıntılar ve yapılar zamanla toprak altında kalmıştır. Modern zamanlarda, 18. yüzyıldan itibaren bölgede keşifler yapılmaya başlanmış ve Aizanoi'nin antik kentinin varlığı yeniden keşfedilmiştir. Aizanoi, 1824 yılında Avrupalı gezginlerce yeniden keşfedilmiş,1830 ve 1840’lı yıllarda incelenmiş ve tanımlanmıştır. 1926 yılında M. Schede ve D. Krencker başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından ilk kazılar yapılmıştır. 1970 yılından bu yana kentteki kazı çalışmaları devam etmektedir.

Aizanoi'de yapılan arkeolojik çalışmalar, kentin tarihini ve yaşam koşullarını anlamak için önemli veriler sağlamaktadır.

Aizanoi’de, 1980'li yıllardan itibaren Türk arkeologlar tarafından sistemli olarak kazı çalışmaları devam etmektedir. Günümüzde kentteki kazı çalışmaları Dumlupınar Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gökhan Coşkun başkanlığında sürdürülmektedir. Kazı çalışmaları sonucunda ortaya çıkan buluntular, kentin antik dönemdeki önemini ve zenginliğini açığa çıkarmıştır.

Bugün Aizanoi, Türkiye'nin önemli arkeolojik alanlarından biri olarak kabul edilmekte ve ziyaretçilerine zengin bir tarihi deneyim sunmaktadır.

Görsel Kaynak: Türkiye Kültür Portalı

Arkeolojiye dair daha fazla içerik için Arkhe Arkeoloji Dergisi ve Arkhe Kitap bölümlerini ziyaret etmeyi unutmayın.